Jaarverslag 2023
Inleiding.
In 2008 is de Stichting Erfgoed & Nationaal Landschap Winterswijk opgericht met als doelstelling; “De duurzame instandhouding en kwaliteitsverbetering van het Nationaal Landschap Winterswijk in de ruimste zin van het woord”.
Rond Winterswijk zijn tal van erfgoederen (watermolens, religieus erfgoed, landgoederen, Scholten boerderijen, en talrijke andere waardevolle bebouwingen) die in een slechte staat van onderhoud verkeren. Meestal is de slechte onderhoudsstatus de verbeelding van een uiterst gecompliceerde onderliggende problematiek.
De Stichting probeert samen met de eigenaar een onderzoek te doen naar de mogelijkheden van herstel met een duurzame toekomst voor het bezit. Het begeleidingstraject begint met de planverkenning en planvorming. Vervolgens is het haalbaarheidsonderzoek een belangrijk onderdeel. Tenslotte is de realisatie van het plan het laatste onderdeel van het begeleidingstraject. Het is de ambitie van de Stichting de invulling en coördinatie van de verschillende onderdelen van het begeleidingstraject vorm te geven. (Taakveld 1)
De Stichting kan optreden als project-initiator, projectleider en/ of projectbegeleider voor projecten die de doelstelling onderschrijven. Ook ondersteuning bij projectaanvragen is mogelijk. Tevens zal de Stichting promotionele activiteiten in het belang van het Nationaal Landschap Winterswijk ondersteunen. (Taakveld 2).
Eigendom van Natuur Schoon Wet (N.S.W.) landgoederen past in de doelstelling met nadrukkelijk behoud van de eigen identiteit. Ook onderhoud en beheer van objecten binnen het Nationaal Landschap via de Stichting behoort tot de taken, al realiseren wij ons dat dit taakveld een lang aanloop traject zal vragen. (Taakveld 3).
Organisatie.
De Raad van Toezicht heeft drs. D.L. Willink benoemt als Voorzitter van het College van Bestuur. Hij is zelfstandig bevoegd de Stichting te vertegenwoordigen. Tevens is hij verantwoordelijk voor de dagelijkse leiding.
De Raad van Toezicht is het hoogste orgaan binnen de Stichting. De raad staat onder voorzitterschap van mevr. C. Stigter. Daarnaast zijn de heren J. Hobbelink, en E. Schreurs lid van de Raad van Toezicht.
De Raad van Toezicht houdt toezicht op het beleid en het functioneren van het College van Bestuur en op de algemene gang van zaken. Zij vergadert daartoe minimaal viermaal per jaar. Bij de invulling van hun taak richten de leden van de Raad van Toezicht zich naar het belang van de Stichting.
De Raad van Toezicht en het College van Bestuur hebben in 2023 driemaal vergaderd.
De Stichting Erfgoed & Nationaal Landschap Winterswijk is door de belastingdienst per 4 juni 2008 als ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling) erkend. Hierdoor hoeft er over schenkingen geen belasting te worden betaald en zijn giften voor de schenker fiscaal aftrekbaar.
Werkzaamheden binnen de verschillende taakvelden.
Taakveld 1; Behoud en herstel cultuurhistorisch erfgoed
De Stichting heeft dit jaar tweemaal geparticipeerd in trajecten om een nieuwe toekomst veilig te stellen van een Rijksmonument.
Voor de Doopsgezinde Kerk in Winterswijk hebben we deel genomen aan een traject waarbij gezocht werd naar een toekomstbestendige ontwikkeling. Na meerdere ontwikkelingssessies is een voorstel aan de leden gepresenteerd. Zij zijn akkoord gegaan met het voorstel van de brainstormgroep. De Doopsgezinde Kerk krijgt twee Stichtingen waarbij de één verantwoordelijk wordt voor de exploitatie ( met o.a.een programma van zowel culturele- als religieuze activiteiten) en de andere eigenaar is van het onroerend goed. Op persoonlijke titel is D.Willink van de laatste stichting bestuurslid geworden.
Met de nieuwe eigenaren van het Vriezenhuis zijn enkele gesprekken gevoerd met het doel een passende exploitatie te ontwikkelen voor henzelf en het landgoed. Naast de bestemming van de gebouwen is ook nadrukkelijk de toekomst van de landerijen hierbij het onderwerp. Er wordt ruim de tijd genomen om deze ontwikkeling voldoende te laten uitkristalliseren.
Taakveld 2; Versterking van het Nationaal Landschap Winterswijk.
Steengroeve Gebied – Inleiding.
Vanuit de gedachte dat Winterswijk beter met haar onderscheidende kwaliteiten moet om gaan, en ter versterking van de toeristisch recreatieve waarde van ons Nationaal Landschap, zijn er in het verleden meerdere ambities rond en in de steengroeve ontstaan.
In 2016 is het Ruimtelijk Afspraken Kader (RAK) door de Gemeenteraad aanvaard waarmee de toekomstige uitbreiding van de groeve voor Sibelco is bekrachtigd en de invulling en locatie van andere ambities zijn vastgelegd. In 2019 is het RAK aangepast met daarbij de focus op de inrichting en de directe omgeving van het Steengroeve Museum. Dit aangepaste RAK is in november 2019 door de Gemeenteraad aanvaard.
RAK 2016.
Binnen de Steengroeve Convenant, wat een reactie op de afhandeling van het bezwaar van de Oehoe Werkgroep Nederland was op de aanvraag van de eerste evenementenvergunning door het Steengroeve Theater, vond er onderlinge afstemming tussen alle betrokken partijen rond de steengroeve plaats. Het eerste convenant liep tot 31 augustus 2021. Door de onrust in het gebied over o.a. het te ontwikkelen museum is het convenant sinds begin 2021 door de gemeente in de wacht gezet. Gelukkig zijn de convenantbesprekingen in 2023 gereactiveerd.
Steengroeve Theater.
Sinds november 2022 is het voorzitterschap van het theater, tot dan ingevuld door ons College van Bestuurslid, overgedragen aan Rutger de Vries. Daarmee is de ter beschikkingstelling van zijn inzet voor de Stichting Steengroeve Theater formeel afgerond.
Zonder deze taak kijken zij en wij met genoegen terug op de invulling van de voorstelling Romeo & Julia in 2023. Natuurlijk wensen Raad van Toezicht en CvB van de Stichting Erfgoed & Nationaal Landschap Winterswijk het theater een lange en gloedvolle toekomst toe.
Steengroeve Museum.
Nadat in 2021 het Bidbook, Inrichtingsplan en Bestemmingsplan zijn voltooid heeft de Stichting Terra Temporalis de eerste twee vooral gebruikt richting samenwerkingspartners en fondsenverstrekkers. Ofschoon de Gemeenteraad bij de ontvangst van het bidbook in juni 2021 haar unanieme steun uitsprak voor het plan heeft de ter visielegging van het bestemmingsplan in 2021, 2022 en vrijwel volledige jaar 2023 niet plaatsgevonden. Eind december 2023 is dit alsnog gebeurd.
Door de vertraging ten gevolge van de patstelling tussen gemeente en fondsenverstrekkers zijn enkele bijdragen voor het museum verloren gegaan. De Gemeente wilde dat de financiën rond waren voor de ter visie legging terwijl de fondsen hun bijdragen parkeerden zolang niet helder was hoe er met bezwaarmakers werd omgegaan. Helaas heeft dit ruim 2,5 jaar tijdsverlies tot gevolg gehad.
Op 28 december is de ter visie legging gestart, slechts enkele dagen voordat de nieuwe Omgevingswet van kracht werd.
De ter beschikkingstelling van de inzet van ons College van Bestuurslid aan de Stichting Terra Temporalis is ook in 2023 gecontinueerd en zal ook in de komende tijd gehandhaafd worden.
Rondleidingen.
De rondleidingen met gids in de Steengroeve hebben dit jaar ongeveer 1700 deelnemers gehad. Daarmee blijft het een belangrijke en aantrekkelijke activiteit voor bezoekers en inwoners van Winterswijk. Deze rondleidingen zullen in de toekomst een museumactiviteit worden en daarmee op termijn aan de Stichting Terra Temporalis worden overgedragen.
Ook hebben we in het voorjaar een cursus voor nieuwe gidsen georganiseerd. Daarmee is het actieve gidsenbestand gegroeid naar 25 gidsen.
Museum Jeugd Universiteit.
In het voorjaar is in samenwerking met Naturalis weer een nieuwe cyclus van de Museum Jeugd Universiteit georganiseerd in Gebouw Emma in Ratum. Kinderen van 8 tot 12 jaar krijgen hier 4 zondagochtenden college van (internationale-) experts.
Het enthousiasme is groot en na afloop ontvangen ze een diploma.
Museumvisie en Project 1572: 450 jaar geboorte van Nederland.
Voortkomend uit de ontwikkeling van een Museum Convenant kwam de vraag van 100 % Winterswijk om van oktober 2021 tot april 2022 het project 1572 te ontwikkelen. Hierbinnen stonden de vier thema’s vrijheid, verscheidenheid, verdraagzaamheid en verbinding centraal.
In 2022 hebben binnen dit project tal van activiteiten plaatsgevonden waarvan er een aantal in 2023 zijn herhaald. Het was nadrukkelijk de doelstelling dat sommige nieuwe samenwerkingen mogelijk tot een traditie / terugkerend evenement zouden kunnen leiden. Het project van de plaatsing van Vrijheidsbomen in alle buurtschappen en tenslotte in het Vrijheidspark in het dorp is in 2023 afgerond.
Taakveld 3; Onderhoud, beheer en mogelijk eigendom van NLW elementen.
Onder taakveld 1 zijn al enkele activiteiten beschreven die mogelijk ook binnen dit taakveld passen. Blijvend onderwerp binnen onze Stichting maar ook de Stichting Terra Temporalis is de toekomst van groeve 3 en 4. Nadat Sibelco daar haar kalkwinning heeft afgerond is het belangrijk deze groeves veilig te stellen voor wetenschap, educatie, theateractiviteiten, rondleidingen en overige museumactiviteiten.
Toekomst.
Tijdens elke vergadering is de toekomst van de Stichting besproken. Er zijn telkens meerdere scenario’s gepasseerd die elk hun meer en minder aantrekkelijke kanten hebben. Voorlopig heeft de Raad van Toezicht in goed overleg met het CvB besloten het onderwerp te agenderen en zich te blijven verdiepen in de mogelijkheden.